تروما آسیب های روحی و روانی است که می تواند در نتیجه حوادث، بحران ها و مشکلات عاطفی به فرد وارد شود. هر انسان ممکن است در مراحل مختلف زندگی خود با این مشکلات روبرو شود و این تجربه ها می توانند تأثیرات عمیقی بر روان و رفتار او بگذارند. تروما یا ضربه روحی نه تنها بر احساسات فرد تأثیر می گذارد بلکه می تواند مشکلات جسمی، شناختی و اجتماعی نیز ایجاد کند.
در این مقاله به توضیح مفهوم «تروما چیست؟»، انواع آن، دلایل ایجاد تروما، علائم آن و روش های درمان و مقابله با تروما خواهیم پرداخت. هدف این مقاله این است که شما را با این پدیده روانی پیچیده آشنا کرده و کمک کنیم تا راه های مقابله و درمان آن را بشناسید.
تروما روانی به وضعیتی اطلاق می شود که فرد به دلیل تجربه یک حادثه یا شرایط شدید و آسیب زا، دچار آسیب های عاطفی و روانی می شود. این آسیب ها می توانند از تجربه فجایع طبیعی گرفته تا مشکلات خانوادگی یا اجتماعی متنوع باشند. تروما ممکن است به صورت کوتاه مدت و در برخی موارد به شکل مزمن و بلندمدت خود را نشان دهد.
تروما روانی در واقع به تغییرات عاطفی و رفتاری اشاره دارد که پس از یک حادثه یا تجربه آسیب زا در فرد رخ می دهد. این تغییرات می توانند شامل اضطراب، افسردگی، احساس بی اعتمادی و حتی ترس های غیرمنطقی باشند.
تروما در روانشناسی به انواع حاد، مزمن و پیچیده تقسیم می شود که هرکدام ویژگی های خاص خود را دارد. از این رو شناخت انواع ترومای روحی می تواند به درمان مؤثرتر آن توسط بهترین روانشناس مشهد کمک کند. در ادامه به بررسی رایج ترین تروماهای موجود در دنیای روانشناسی خواهیم پرداخت.
تروما حاد معمولاً به دنبال یک حادثه منفرد و شدیدی رخ می دهد. حوادثی مانند تصادف رانندگی، حملات تروریستی، بلایای طبیعی و حوادث مشابه از جمله مواردی هستند که می توانند به ترومای حاد منجر شوند. فرد ممکن است بعد از وقوع این حوادث احساس شوک، اضطراب و سردرگمی داشته باشد.
علائم تروما حاد معمولاً در ابتدا بسیار شدید است اما در طول زمان به تدریج کاهش می یابد، البته در صورتی که درمان مناسب صورت گیرد. عدم درمان می تواند موجب بروز مشکلات بلندمدت مانند اضطراب مزمن، افسردگی و اختلالات استرس پس از حادثه (PTSD) شود.
تروما مزمن نتیجه تجربه مکرر و مستمر حوادث آسیب زا است. این نوع تروما معمولاً در نتیجه سوء استفاده های جسمی، جنسی یا روانی مداوم رخ می دهد و به تدریج بر زندگی فرد تأثیر می گذارد. این نوع تروما به دلیل تکرار و طولانی شدن مدت زمان آن به ایجاد آسیب های روانی عمیق تر منجر می شود.
افرادی که به مدت طولانی با خشونت خانگی، سوء استفاده های مداوم یا شرایط مشابه مواجه بوده اند، معمولاً دچار تروما مزمن می شوند. این نوع تروما ممکن است باعث مشکلاتی همچون افسردگی شدید، اختلالات اضطرابی، بی اعتمادی عمیق به دیگران و مشکلات رفتاری گردد.
تروما پیچیده به مجموعه ای از تجربیات آسیب زا و پیوسته اشاره دارد که فرد در طول زمان آن ها را تجربه می کند. این نوع تروما ممکن است در نتیجه تکرار حوادث آسیب زا، شرایط زندگی پرتنش یا روابط مشکل دار به وجود آید. تروما پیچیده بیشتر در کودکانی که در محیط های ناامن زندگی می کنند، دیده می شود. تأثیر این نوع تروما به مراتب عمیق تر و پیچیده تر از سایر انواع تروما است.
افرادی که از این نوع تروما رنج می برند معمولاً دچار مشکلات عاطفی و رفتاری شدیدتری هستند که بر روی روابط اجتماعی، شغلی و سلامت جسمانی آن ها تأثیرات منفی می گذارد.
دلایل ایجاد تروما روانی بسیار متنوع هستند و هر فرد ممکن است به دلایل مختلفی دچار ضربات روحی شود. برخی از مهم ترین دلایل ایجاد تروما روانی عبارتند از:
یکی از رایج ترین دلایل ایجاد تروما روانی، سوء استفاده های جسمی، جنسی یا روانی است. این نوع سوء استفاده ها می تواند در دوران کودکی یا بزرگسالی رخ دهد و تأثیرات عمیق و بلندمدت بر روان فرد بگذارد.
بلایای طبیعی مانند زلزله، سیل، طوفان و حتی تصادفات رانندگی نیز می توانند منجر به تروما روانی شوند. افراد ممکن است با دیدن و یا تجربه کردن این حوادث، دچار احساساتی مانند ترس، اضطراب و بی اعتمادی به امنیت خود شوند.
در بسیاری از موارد، افراد در روابط خود دچار سوء استفاده های روانی، عاطفی یا اجتماعی می شوند. این سوء استفاده ها می تواند شامل توهین ها، تهدیدها یا کنترل های افراطی باشد که به فرد احساس بی ارزشی، بی اعتمادی یا بی پناهی می دهد.
جنگ ها و نزاع های مسلحانه می توانند باعث آسیب های روانی شدیدی برای افرادی شوند که مستقیماً درگیر این شرایط هستند. شاهد بودن جنگ و خشونت ها می تواند باعث بروز مشکلات روانی در کوتاه مدت و بلندمدت شود.
از دست دادن یک فرد نزدیک مانند مرگ یکی از اعضای خانواده یا طلاق می تواند موجب ایجاد تروما روانی در فرد شود. این نوع تروما می تواند باعث ایجاد احساس تنهایی، افسردگی و سردرگمی در فرد شود.
علائم تروما ضربه روحی می تواند متفاوت باشد و بسته به نوع و شدت تروما، فرد ممکن است تجربه های متفاوتی داشته باشد. از جمله علائم شایع تروما عبارتند از:
افرادی که دچار تروما شده اند، معمولاً دچار اضطراب شدید و استرس مداوم می شوند. آن ها ممکن است در مواجهه با شرایط مشابه، احساس ترس و اضطراب زیادی داشته باشند.
یکی از رایج ترین علائم تروما، افسردگی است. فرد ممکن است احساس بی ارزشی، گناه یا بی فایدگی کند و قادر به انجام کارهای روزمره نباشد.
افرادی که دچار تروما شده اند، ممکن است دچار یادآوری های ناخودآگاه از تجربه آسیب زا شوند. این یادآوری ها می توانند به صورت فلش بک یا کابوس های شبانه خود را نشان دهند.
تروما روانی می تواند باعث مشکلات خواب شود. فرد ممکن است شب ها دچار بی خوابی، کابوس های شبانه یا خواب آشفته باشد.
افراد مبتلا به تروما ممکن است از روابط اجتماعی فاصله بگیرند و احساس تنهایی و انزوا کنند. این وضعیت می تواند به مشکلات روانی بیشتری منجر شود.
درمان تروما باید به صورت تخصصی و بر اساس نیازهای فرد صورت گیرد. برخی از مهم ترین روش های درمان روان زخم عبارتند از:
درمان تروما به روش CBT به فرد کمک می کند تا افکار منفی خود را شناسایی کرده و آن ها را تغییر دهد. این تغییرات به کاهش اضطراب و افسردگی کمک می کند.
درمان تروما به روش مواجهه، فرد به تدریج با خاطرات و ترس های خود روبه رو می شود تا از شدت ترس ها و اضطراب های او کاسته شود.
درمان تروما به روش EMDR به فرد کمک می کند تا به طور مؤثری خاطرات آسیب زا را پردازش کرده و از بار روانی آن ها رهایی یابد.
در مواردی که تروما باعث بروز اضطراب شدید یا افسردگی می شود، داروهای روان پزشکی می توانند به فرد در کاهش علائم کمک کنند.
مقابله با تروما یا اصطلاحا روان زخم نیازمند صبر، شجاعت و استراتژی های مؤثر است. برخی از متداول ترین روش های درمان روان زخم عبارتند از:
پذیرفتن احساسات و تجربیات دردناک می تواند اولین گام در فرآیند درمان باشد. فرد باید بپذیرد که با یک ضربه روحی مواجه شده و احساسات منفی خود را درک کند.
ارتباط با خانواده، دوستان و افراد حامی می تواند به فرد کمک کند تا احساس حمایت و امنیت کند. حمایت اطرافیان و احساس اینکه در زمان گرفتاری و مشکلات کسانی هستند که به دردهایت گوش دهند و کمک کنند از بروز تروما در فرد جلوگیری می کند.
یادگیری مهارت هایی همچون مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق می تواند به فرد کمک کند تا از استرس های روزمره کاسته و در برابر چالش های زندگی مقاوم تر شود.
مراجعه به بهترین روانکاو مشهد می تواند تأثیر زیادی در روند بهبود فرد داشته باشد. روان درمانی و مشاوره های حرفه ای به فرد کمک می کند تا با تروما مقابله کند و از تجربیات خود درس بگیرد.
سخن پایانی
تروما یا ضربه روحی یکی از چالش های جدی در زندگی بسیاری از افراد جامعه فعلی است. این آسیب ها می توانند بر جنبه های مختلف زندگی تأثیر بگذارند، اما با استفاده از روش های درمانی مناسب و پذیرش این شرایط، فرد می تواند از این مرحله عبور کند و به بهبودی برسد. درمان تروما به زمان، صبر و گاهی نیاز به کمک حرفه ای دارد، اما با استفاده از منابع مناسب و حمایت اجتماعی، می توان از آسیب های روانی ناشی از تروما کاسته و زندگی سالم تری داشت.
