تقریباً هر پدر و مادری تجربه‌ی درگیری با رفتار لجبازانه‌ی کودک خود را دارد. جمله‌هایی مثل "هر چی می‌گم، برعکسش رو انجام می‌ده" یا "اصلاً گوش نمی‌ده" آشنا هستند. اما سؤال مهم این است: آیا واقعاً کودک لجباز است یا والدین درک درستی از رفتار او ندارند؟
در این مقاله از مرکز روانشناسی و مشاوره مهرآفرین به زبانی ساده و علمی بررسی می‌کنیم که چرا کودکان گاهی لجباز به نظر می‌رسند، ریشه‌های واقعی این رفتار چیست، و چطور می‌توان با آگاهی و درک بهتر، رابطه‌ای سالم و سازنده با فرزند داشت.
بسیاری از والدین لجبازی را به عنوان یک ویژگی منفی می‌بینند، اما در واقع لجبازی کودک اغلب یک پیام رفتاری است؛ یعنی کودک از طریق مقاومت یا مخالفت، سعی دارد چیزی را بیان کند:
نیاز به استقلال دارد.
احساس نادیده گرفته شدن می‌کند.
می‌خواهد مرزهایش را بیازماید.
یا شاید از الگوی والدین خود تقلید می‌کند.
در واقع، لجبازی همیشه به معنی "بدرفتاری" نیست؛ بلکه تلاشی برای بیان احساسات است، زمانی که کودک هنوز نمی‌تواند آن‌ها را با کلمات بیان کند.
شیوه‌ی برخورد والدین با کودک، بیش از هر عامل دیگری می‌تواند در شکل‌گیری یا کاهش رفتارهای لجبازانه مؤثر باشد.
در خانواده‌های بسیار منظم و کنترل‌گر، کودک اغلب احساس بی‌قدرتی می‌کند. این احساس می‌تواند باعث مقاومت و مخالفت‌های پنهان شود.
در نقطه‌ی مقابل، والدینی که هیچ مرزی تعیین نمی‌کنند، کودک را دچار سردرگمی می‌کنند. چنین کودکانی معمولاً برای جلب توجه یا کنترل موقعیت، به رفتارهای لجبازانه متوسل می‌شوند.
گاهی والدین انتظارهایی از فرزندشان دارند که با سن و مرحله رشدی او سازگار نیست. مثلاً از یک کودک سه ساله توقع دارند که مثل بزرگ‌سالان همکاری کند. این ناآگاهی، منجر به برخوردهای نادرست و در نهایت تشدید لجبازی می‌شود.
کودکان در واقع آینه رفتار والدین هستند. آن‌ها یاد می‌گیرند چطور برخورد کنند، چگونه مخالفت یا رضایت خود را نشان دهند. اگر والدین در برابر خواسته‌های کودک با فریاد، خشم یا لجاجت واکنش نشان دهند، احتمال اینکه کودک همان الگو را بازتولید کند بسیار بالاست.
مثلاً اگر پدر هنگام بحث با مادر صدای خود را بالا ببرد، کودک می‌آموزد که مخالفت باید همراه با فریاد باشد.
کودک بین دو تا شش سال در مرحله‌ی رشد استقلال قرار دارد. یعنی می‌خواهد خودش تصمیم بگیرد، خودش لباس بپوشد یا حتی خودش غذا بخورد. بسیاری از رفتارهایی که والدین لجبازی می‌نامند، در واقع تمرین استقلال است.
وقتی کودکتان می‌گوید: «خودم می‌خوام انجام بدم!»، او در حال رشد است، نه لجبازی. این وظیفه‌ی شماست که با حمایت و صبر، مرز استقلال او را محترم بشمارید.
۱. خونسرد بمانید: واکنش هیجانی تنها آتش لجبازی را شعله‌ورتر می‌کند. ۲. گزینه بدهید: به جای دستور، انتخاب بدهید (مثلاً: «می‌خوای اول لباس بپوشی یا اول دندون‌هات رو مسواک بزنی؟») ۳. مرز مشخص تعیین کنید: کودک باید بداند چه چیزی مجاز است و چه چیزی نه. ۴. تشویق کنید نه تهدید: تشویق رفتار مثبت، مؤثرتر از تنبیه رفتار منفی است. ۵. با او گفت‌وگو کنید: حتی کودکان کوچک هم حق دارند احساساتشان شنیده شود.
در بسیاری از موارد، والدین با وجود نیت خوب، نمی‌دانند چطور با رفتارهای مقاومتی کودک برخورد کنند. در چنین شرایطی کمک گرفتن از یک روانشناس کودک می‌تواند مسیر تربیت را آسان‌تر کند.
در مرکز روانشناسی و مشاوره مهرآفرین، مشاوران متخصص در زمینه‌ی رفتار کودک با بررسی دقیق الگوی تربیتی والدین، دلایل لجبازی را شناسایی کرده و با روش‌های علمی به بهبود ارتباط والد-کودک کمک می‌کنند.
لجبازی کودک زمانی کاهش می‌یابد که والدین به جای قضاوت، سعی در درک احساسات پشت رفتار داشته باشند. جمله‌ی ساده‌ی مثل «می‌دونم الان ناراحتی چون نمی‌تونی بیشتر بازی کنی» می‌تونه تأثیری بسیار بیشتر از فریاد داشته باشه.
کودک لجباز همیشه نیازمند اصلاح نیست؛ گاهی والدین باید نگرش خود را اصلاح کنند. وقتی والدین یاد بگیرند که پشت هر رفتار کودک پیامی پنهان است، مسیر تربیت از تقابل به همکاری تغییر می‌کند.
اگر احساس می‌کنید کنترل رفتار فرزندتان از دستتان خارج شده یا برخوردهایتان به مشاجره تبدیل شده، مشاوران مرکز مهرآفرین در کنار شما هستند تا به کمک جلسات مشاوره تخصصی، ارتباطی سالم و آگاهانه بین شما و فرزندتان ایجاد کنند.
